Kennis en inspiratie

Op basis van de uitgevoerde projecten is er kennis vergaard welke we hier periodiek zullen delen.
We maken hierbij onderscheid in verschillende thema’s.
Onder de uitleg van thema’s staat ook nadere informatie over (publicaties van) projecten.

Thema’s:
[Netcongestie] [Energiemarkten/handel] [Interoperabiliteit]

#Netcongestie

Voordat we verder stilstaan bij netcongestie is het wellicht goed om te begrijpen hoe e..a. georganiseerd is. Stel je het Nederlandse wegennet voor: Rijkswegen, provinciale wegen en gemeentelijke wegen vormen samen het netwerk waarop we dagelijks reizen. Ons elektriciteitsnetwerk is vergelijkbaar opgebouwd:​

  • Rijkswegen: Deze worden beheerd door Rijkswaterstaat en staan voor de hoogspanningsnetten die elektriciteit over lange afstanden transporteren. In de energiewereld is TenneT de verantwoordelijke partij voor deze hoogspanningsnetten.​

  • Provinciale wegen: Onder verantwoordelijkheid van de provincie vallen deze wegen samen met de middenspanningsnetten. Regionale netbeheerders zoals Enexis, Liander en Stedin beheren deze netten.​

  • Gemeentelijke wegen: Deze wegen, beheerd door de gemeente, zijn te vergelijken met de laagspanningsnetten. Ook hier zijn vaak de regionale netbeheerders actief, maar soms beheren andere partijen, zoals Gesloten Distributiesystemen (GDS), deze netten.

  • TenneT: Beheert het hoogspanningsnet en zorgt voor het transport van elektriciteit over lange afstanden.

  • Regionale Netbeheerders: Beheren de middenspannings- en laagspanningsnetten en zijn verantwoordelijk voor de distributie van elektriciteit naar huishoudens en bedrijven.

  • Gesloten Distributiesystemen (GDS): Specifieke netwerken die door andere partijen worden beheerd, vaak binnen industrieterreinen of grote gebouwen.

  • Meetbedrijven: Deze partijen zijn verantwoordelijk voor het meten van energieverbruik en -opwekking. Ze installeren en onderhouden de meters die gegevens verzamelen voor zowel de netbeheerders als de energieleveranciers. Voor grootverbruikers zijn dit vaak gespecialiseerde meetbedrijven, terwijl voor kleinverbruikers de netbeheerder deze taak vaak op zich neemt. Bij deze partijen moet je dus vaak zijn om inzicht te verkrijgen in je verbruiks/opwek data. Een overzicht van erkende meetbedrijven vind je [hier].

Netcongestie doet zich voor wanneer er te veel verkeer op het elektriciteitsnet is, vergelijkbaar met files op de weg. Dit kan gebeuren op elk niveau van het netwerk:​

  • Hoogspanningsnet (Rijkswegen): Wanneer er op nationaal niveau meer elektriciteit wordt gevraagd of aangeboden dan het net aankan.​

  • Middenspanningsnet (Provinciale wegen): Regionale overbelasting door bijvoorbeeld industrieterreinen met hoge energiebehoeften.​

  • Laagspanningsnet (Gemeentelijke wegen): Lokale congestie, bijvoorbeeld in woonwijken met veel zonnepanelen die tegelijkertijd energie terugleveren.​

Netcongestie betekent dat op bepaalde momenten van de dag geen energie kan worden geleverd van leverancier naar afnemer, maar ook omgekeerd dat zonne-energie niet meer het net op kan. Een belangrijk aspect is dat de netcongestie voor een deel administratief is; bedrijven hebben een aanvraag gedaan voor een bepaald lever- of terugleververmogen, en als je die hebt, dan heb je die 24/7 en de netbeheerders moeten dit dus garanderen. Maar waarschijnlijk gebruik je niet altijd het volle vermogen. Dus er is zogenoemde flexibiliteit, die je wellicht beter kunt benutten.

TenneT, de Nederlandse hoogspanningsnetbeheerder, hanteert regeltoestanden om aan te geven hoe goed de balans is tussen vraag en aanbod van elektriciteit in het netwerk. Dit systeem is cruciaal om het elektriciteitsnet stabiel en betrouwbaar te houden.

In dit artikel leggen we uit wat de verschillende regeltoestanden zijn, hoe ze ontstaan en wat de gevolgen kunnen zijn voor bedrijven en huishoudens die op zo’n moment energie blijven verbruiken, opslaan of terugleveren.

Regeltoestand 0 – Balans (Normale situatie)

  • Het elektriciteitsnet is stabiel: vraag en aanbod zijn goed in evenwicht.
  • TenneT hoeft nauwelijks in te grijpen.
  • Prijzen op de onbalansmarkt zijn relatief normaal.

Regeltoestand 1 – Kleine Onbalans

  • Er is een lichte afwijking in vraag en aanbod.
  • TenneT moet beginnen met bijsturen, maar het probleem is nog beheersbaar.
  • Er wordt meer gebruik gemaakt van de onbalansmarkt, wat kan leiden tot fluctuaties in de prijzen.

Regeltoestand 2 – Grote Onbalans (Kritieke situatie)

  • De spanning op het net is ernstig verstoord.
  • TenneT moet direct ingrijpen door extra productie aan te zetten of af te schakelen.
  • Extreme prijsverschillen op de onbalansmarkt:
    • Hoge kosten voor partijen die stroom blijven afnemen.
    • Mogelijk hoge beloningen voor partijen die flexibel kunnen reageren.

Regeltoestand 3 – Netwerkcrisis (Blackout Dreiging)

  • 🚨 Ernstige verstoringen waarbij delen van het elektriciteitsnet kunnen uitvallen.
  • 🚨 TenneT schakelt noodvermogen in en kan zelfs consumenten en bedrijven verplicht afschakelen.
  • 🚨 Mogelijke rolling blackouts (gespreide stroomonderbrekingen) om totale uitval te voorkomen.

Gevolgen voor energiegebruikers en -producenten:

  • Energieverbruik: Bedrijven kunnen verplicht worden hun stroomafname te stoppen.
  • Opslag: Batterijen met opgeslagen energie kunnen waardevol worden als back-up.
  • Teruglevering: Mogelijk zeer hoge opbrengsten voor noodlevering, maar risico op netwerkuitval.

Hoe kun je inspelen op Regeltoestanden?

Flexibiliteit in energiegebruik

  • Grote afnemers kunnen kosten besparen door stroomverbruik te verlagen in Regeltoestand 2 of 3.
  • Slimme batterijsystemen kunnen energie opslaan tijdens goedkope momenten en terugleveren bij hoge prijzen.

Real-time Monitoring & Onbalanshandel

  • Bedrijven en energieleveranciers kunnen de onbalansmarkt in de gaten houden en daarop handelen.
  • Ex-Posthandel (achteraf verrekenen van onbalans) kan risico’s verminderen.

Alternatieve energiebronnen inzetten

  • Eigen opwek (zoals zonnepanelen) kan helpen bij hoge onbalansprijzen.
  • Hybride systemen (zoals batterij + aggregaat) kunnen een voordeel opleveren bij Regeltoestand 3.

Veel bedrijven hebben de afgelopen tijd brieven van hun netbeheerder ontvangen over netcongestie. Misschien heb jij er ook al een of meerdere gekregen. In eerste instantie was het misschien een vooraankondiging: een waarschuwing dat er mogelijk beperkingen komen in je energiegebruik of teruglevering. Maar mogelijk heb je inmiddels een concretere brief ontvangen waarin de gevolgen voor jouw bedrijf staan uitgelegd.

Dat soort brieven kunnen behoorlijk spannend of frustrerend zijn. Want wat betekent dit concreet? En wat kun je eraan doen?

Wat staat er in zo’n brief?

  • Risico op capaciteitsbeperkingen → Je kunt in piekmomenten misschien niet alle benodigde elektriciteit afnemen.
  • Beperking van teruglevering → Als je zonnepanelen hebt, kan het zijn dat je niet alles kwijt kunt op het net.
  • Dreiging van boetes of afsluiting → Als je meer stroom gebruikt dan waarvoor je een contract hebt, kan dit leiden tot extra kosten of zelfs tijdelijke afsluiting.
  • Schadevergoedingen → In sommige gevallen kan een bedrijf aansprakelijk worden gesteld als een overschrijding problemen veroorzaakt op het elektriciteitsnet.

We snappen dat dit niet bepaald goed nieuws is. Je hebt je energiecontract afgesloten om te kunnen ondernemen, niet om je zorgen te maken over netbeperkingen of boetes. Maar gelukkig zijn er vaak oplossingen—en wij kunnen je helpen om te kijken wat voor jouw bedrijf mogelijk is.

Wat kun je nu doen?

In plaats van te wachten tot je echt in de knel komt, kun je actief kijken naar oplossingen. Dat betekent niet dat je meteen enorme investeringen hoeft te doen, maar wel dat je grip krijgt op je situatie en slimme keuzes maakt.

Wij kunnen je helpen door:
✅ Inzicht te geven in jouw huidige contract en de ruimte (die je hebt of kunt maken) of beperkingen die je hebt.
✅ Te kijken waar flexibiliteit zit in je energieverbruik, zodat je niet onnodig in de problemen komt.
✅ Te adviseren over mogelijke technische en organisatorische oplossingen zoals opslag, EMS (Energy Management Systems) of contractoptimalisatie.
✅ Te helpen bij subsidieaanvragen voor maatregelen die jouw bedrijf kunnen ondersteunen.

Jij hoeft niet alles alleen uit te zoeken. Wij kunnen met je meekijken, meedenken en je helpen een strategie te bepalen zodat je bedrijf energiezekerheid behoudt en tegelijkertijd slimme stappen zet richting de toekomst.

Laten we samen kijken wat er voor jou mogelijk is!

Hieronder vind je alvast wat mogelijke stappen/denkrichtingen.

Als je bedrijf te maken heeft met netcongestie, zijn er verschillende strategieën om hiermee om te gaan. Zie het kopje “Welke oplossingsrichtingen zijn er?”
Maar voordat je aan oplossingen kunt denken zal je eerst meer inzicht in de omvang van het probleem hebben?
Het begint dus met het krijgen van inzicht, namelijk: 

  1. Met welke organisaties heb ik te maken?
  2. Wat voor aansluiting heb ik?
    • Grootverbruik
    • Kleinverbruik
  3. Welke gecontracteerd vermogen heb ik?
    • Voor teruglevering
    • Voor afname
  4. Welk energieprofiel (verbruik en opwek) heb ik (op welk moment van de dag).
  5. Wat zijn mijn toekomstplannen (laadinfra, pv panelen, verduurzaming gebouw of materieel)?

We snappen dat het wellicht veel vragen en acties zijn, door onze ervaring kunnen we dit inzicht snel verkrijgen. Schroom dus niet om contact op te nemen.

Als er inzicht is in de huidige situatie en de mogelijke toekomstplannen dan zijn er verschillende oplossingsrichtingen om ondanks de netcongestie toch door te kunnen gaan met ontwikkelingen:

  1. Energiesturing: Pas je energieverbruik aan op momenten dat er minder druk is op het net. Bijvoorbeeld door machines te laten draaien op daluren.​

  2. Elektriciteitsopslag: Gebruik batterijsystemen om energie op te slaan wanneer deze overvloedig is en gebruik deze tijdens piekuren.​

  3. Elektriciteitsconversie: Zet overtollige elektriciteit om in andere energievormen, zoals warmte, die je later kunt gebruiken.​

  4. Capaciteitsbeperkend contract: Maak afspraken met je netbeheerder over een lagere capaciteit tegen een lagere prijs, wat flexibiliteit biedt.​

  5. Samenwerking met andere bedrijven: Werk samen met nabijgelegen bedrijven om energiebronnen en -verbruik te optimaliseren, bijvoorbeeld door gezamenlijke energieopslag.

RVO heeft in 2024 een uitgebreide rapportage/factsheet geschreven die nader toelichten wat bovenstaande oplossingsrichtingen inhouden.
Overweegt u een van deze stappen, maar heeft u wellicht twijfels, neem dan contact met ons op.

Vanuit de overheid zijn er verschillende subsidies beschikbaar die mogelijk interessant zijn voor u(w organisatie).

Subsidies en Ondersteuning: SPRILA

Er zijn subsidies beschikbaar om bedrijven te ondersteunen bij het omgaan met netcongestie, zoals de Subsidieregeling Private Laadinfrastructuur bij Bedrijven (SPRILA). Deze subsidie ondersteunt bedrijven bij de aanleg van laadinfrastructuur voor elektrische voertuigen op eigen terrein.​

  • Subsidiebedrag: Tot maximaal €350.000 per kalenderjaar voor laadinfrastructuur zonder stationaire batterij.​

  • Advieskosten: 50% van de kosten voor advies zijn subsidiabel, tot maximaal €3.500.​

  • Voorwaarden: Je moet een KVK-inschrijving hebben en de laadinfrastructuur moet op eigen of gehuurd terrein in Nederland worden geplaatst.​

Deze subsidie kan ook worden gebruikt voor adviesdiensten, zoals die van ons, om je te helpen bij het plannen en implementeren van effectieve oplossingen voor netcongestie.
[link naar subsidiepagina RVO]

Neem contact op voor meer informatie.

Netcongestie is een groeiend probleem dat vraagt om slimme en flexibele oplossingen. Door je energieverbruik en -opslag strategisch te beheren en gebruik te maken van beschikbare subsidies, kun je als bedrijf niet alleen bijdragen aan een stabieler elektriciteitsnet, maar ook je eigen operationele efficiëntie en duurzaamheid verbeteren.

Wij staan klaar om je hierbij te ondersteunen met deskundig advies en praktische oplossingen.

Worstel je met netcongestie? Wij helpen je verder!

#Energiehandel/markten

In de energiemarkt draait alles om balans: de hoeveelheid opgewekte elektriciteit moet op elk moment gelijk zijn aan de vraag. Dit is niet alleen een financieel vraagstuk, maar ook een infrastructureel probleem. De huidige uitdagingen in de energiemarkt – zoals de toename van hernieuwbare energiebronnen, de groei van batterijopslag en de veranderende energieconsumptie – zorgen ervoor dat netcongestie steeds vaker voorkomt.

Netcongestie ontstaat wanneer het elektriciteitsnet de transportvraag niet aankan, bijvoorbeeld door overbelasting van hoogspanningslijnen of onvoldoende flexibiliteit in lokale netwerken. Dit probleem wordt verergerd door het feit dat elektriciteit niet onbeperkt kan worden opgeslagen en verplaatst moet worden op het moment dat het wordt opgewekt.

In deze context spelen de Intraday-markt, Onbalansmarkt en Ex-Postmarkt een cruciale rol. Deze markten bieden verschillende mechanismen waarmee energieleveranciers, netbeheerders en andere marktpartijen onbalans kunnen minimaliseren en congestie-effecten kunnen verminderen.

Sommige markten lossen dus (lokale) netcongestie niet op!

Er zijn meerdere markten die als doel hebben om electriciteitsvraag- en aanbod op elkaar af te stemmen, maar ze werken op verschillende tijdschalen en met verschillende mechanismen. Hieronder leggen we nader wat de kenmerken zijn.

Kenmerk Onbalansmarkt Ex-Postmarkt Intraday-markt
Wanneer? Realtime, per seconde/minuut Achteraf, na het kwartier Tot kort voor levering (15 min – 24 uur van tevoren)
Wie bepaalt de prijs? TenneT, op basis van systeembehoefte Marktpartijen onderling Marktwerking: vraag/aanbod
Wie doet mee? Alle marktpartijen + TenneT Alleen bedrijven onderling Alle energieleveranciers en BRP’s
Hoofddoel? Direct het elektriciteitsnet in balans houden Achteraf financiële schade beperken Vooraf voorspelde onbalans corrigeren
Wanneer gebruik je deze markt? Als je in real-time afwijkt van je voorspelling Als je achteraf nog een betere deal wilt maken Als je ziet dat je voorspelling niet klopt en het wilt bijsturen
Financiële impact? Vaak duur, omdat TenneT direct moet ingrijpen Minder duur dan onbalansboetes, maar geen garantie op een goede deal Vaak goedkoper dan onbalansmarkt omdat je vooruit kunt handelen
  • Dagen van tevoren → Handel op de Day-Ahead-markt
    • Partijen voorspellen hun energiebehoefte en sluiten contracten voor de volgende dag.
  • Enkele uren tot 15 minuten voor levering → Intraday-markt
    • Als de voorspelling verandert, kunnen partijen op de Intraday-markt nog bijsturen.
    • Dit is een vrijwillige markt en werkt op basis van vraag en aanbod.
  • Tijdens het kwartier zelf → Onbalansmarkt
    • Als een partij afwijkt van zijn voorspelling, grijpt TenneT in real-time in.
    • Dit kan dure boetes opleveren als je de verkeerde kant op afwijkt.
  • Na het kwartier → Ex-Postmarkt
    • Partijen met een tegengestelde onbalans kunnen achteraf hun fout wegstrepen.
    • Dit helpt om minder onbalansboetes te betalen.
Markt Actieve partijen Rol en werkwijze Hoe toegang krijgen?
Day-Ahead-markt (EPEX Spot) Energieproducenten, energieleveranciers, grote industriële afnemers, handelaren Dag vooraf handel in elektriciteit.
Contracten op basis van verwachte productie en consumptie.
Prijs bepaald via veilingsysteem.		 Direct lid worden bij EPEX Spot.
Via een energiehandelaar of BRP handelen.
Intraday-markt (EPEX Intraday) Energieproducenten, energieleveranciers, grote industriële afnemers, BRP’s, handelaren Tot 15 min voor levering bijsturen.
Kortetermijnhandel om onbalans te minimaliseren.
Volledig op basis van vraag en aanbod.		 Lid worden bij EPEX Intraday.
Via een BRP of aggregator handelen.
Onbalansmarkt (TenneT) TenneT (netbeheerder), BRP’s, energieproducenten met flexibel vermogen (batterijen, gascentrales) Realtime correctie van het elektriciteitsnet.
TenneT koopt of schakelt noodvermogen in.
Zeer volatiele prijzen.		 Alleen toegankelijk voor erkende BRP’s.
Andere partijen kunnen via hun BRP deelnemen.
Ex-Postmarkt (Bilaterale handel) BRP’s, energiehandelaren, aggregators Achteraf verhandelen van onbalans.
Salderen tussen partijen met tegengestelde onbalans.
Geen officiële, gereguleerde markt.		 Via contracten met een BRP of aggregator.
Sommige energieleveranciers bieden dit als dienst aan.
Capaciteitsmarkten / FCR, aFRR, mFRR (Frequentiehandhaving) TenneT, Balanceringsproviders (batterijen, waterkracht, gascentrales) Partijen bieden flexibiliteit aan om netstabiliteit te waarborgen.
Automatisch of handmatig op- en afregelen van vermogen.		 Via een Balancing Service Provider (BSP).
Direct inschrijven bij TenneT.
Flexibiliteitsmarkten (Lokale congestiemanagementmarkten) Netbeheerders (Enexis, Liander, Stedin), flexibiliteitsaanbieders (batterijen, EV-laadinfrastructuur, industriële afnemers) Handel in lokale netcapaciteit om congestieproblemen op te lossen.
Prijsonderhandelingen variëren per netbeheerder.		 Via een aggregatieplatform of netbeheerder.
Meedoen aan lokale pilootprojecten.

Ben je een energieproducent of grote afnemer?
→ Neem contact op met een BRP of energiehandelaar om op de Day-Ahead- en Intraday-markt te handelen.

Wil je handelen in onbalans?
→ Word lid van een BRP of werk samen met een aggregator die toegang heeft tot de Onbalansmarkt of Ex-Posthandel.

Heb je flexibiliteit zoals batterijen of demand response?
→ Verken de frequentiehandhavingsmarkten (FCR/aFRR/mFRR) of flexibiliteitsmarkten via een BSP of netbeheerder.

Wil je congestieproblemen benutten als businesscase?
→ Onderzoek samenwerking met netbeheerders en flexibiliteitsplatformen.

Laten we zeggen dat een batterij-exploitant energie probeert te verhandelen:

  1. Dag vooraf: Ze voorspellen dat ze morgen 50 MWh kunnen leveren en verkopen dit op de Day-Ahead-markt.
  2. Op de dag zelf (Intraday-markt): De weersvoorspelling verandert, en ze merken dat ze maar 45 MWh kunnen leveren. Ze kopen 5 MWh terug op de Intraday-markt om dit te corrigeren.
  3. Tijdens het kwartier (Onbalansmarkt): Door onverwachte omstandigheden leveren ze uiteindelijk 43 MWh in plaats van 45. Dit betekent 2 MWh onbalans en ze moeten een dure boete betalen op de Onbalansmarkt.
  4. Na het kwartier (Ex-Postmarkt): Gelukkig is er een andere partij die 2 MWh te veel heeft geleverd, en ze kunnen hun onbalans achteraf verhandelen op de Ex-Postmarkt om de financiële schade te beperken.
LET OP! Dit is een voorbeeld, en dit gaat dus veelal over administratief geld verdienen. Dit wil niet perse zeggen dat je voor jouw bedrijf hiermee een oplossing hebt. Ook maatschappelijk gezien (stabiliteit/optimaal gebruik van het net) kan deze handel “tegenstrijdig” werken.
Meer info over energiemarkten/handel? ... Neem dan contact op!

#Interoperabiliteit

Bij de keuze voor een Energie Management Systeem (EMS), batterijopslag of zonnepanelen (PV), richten veel bedrijven zich op de prestaties en kosten van een oplossing. Maar een cruciale vraag wordt vaak over het hoofd gezien: Is deze oplossing interoperabel?

Interoperabiliteit bepaalt in hoeverre uw systeem naadloos kan samenwerken met andere technologieën, leveranciers en toekomstige innovaties. Zonder interoperabiliteit loopt u het risico op een vendor lock-in – een situatie waarin u vastzit aan één leverancier, met beperkte flexibiliteit en hoge overstapkosten. Dit kan uw schaalbaarheid en duurzaamheid op de lange termijn ernstig belemmeren.

Voorkom vendor lock-in en behoud flexibiliteit
– Kan uw EMS of batterijopslag eenvoudig gekoppeld worden aan toekomstige uitbreidingen, zoals nieuwe opslagtechnologieën of slimme netwerken?
– Kunt u eenvoudig wisselen van leverancier zonder dat u uw hele systeem moet vervangen?

Versnel innovatie en schaalbaarheid
– Hoe toekomstbestendig is uw energie-infrastructuur?
– Kunt u eenvoudig opschalen zonder beperkingen van specifieke technologieën of protocollen?

Optimaliseer de waarde van uw energieoplossingen
– Werkt uw systeem samen met andere platforms om energie-uitwisseling en optimalisatie te verbeteren?
– Kunt u deelnemen aan energiegemeenschappen of flexmarkten zonder technische belemmeringen?

In verschillende projecten wordt gewerkt aan interopabele platformen en oplossingen. Een project waarin B4WARD ook betrokken is is: Hedge-IoT

Ook is er een artikel gepubliceerd. 

 

Meer weten over interoperabiliteit, neem contact op

Actuele relevante informatie:

Projectinformatie

Nadere informatie van specifieke projecten zijn via onderstaande links in te zien/te downloaden. 
– Hedge IoT project. Horizon Europe project. Arnhem
–Interconnect project. EU H2020 project [publicatie]. Eindhoven
– Strijp-S. Living Lab. Initiatie en begeleiding van en diverse programma’s en projecten (Smart Mobility, Smart Grid, Connectivity). Eindhoven.
– Brainport Smart District. Bouwteam slimme infra [meer informatie]. Helmond
– Gelijkstroom woningen, Blok 61, Proeftuin met co-creatie met bewoners. [whitepaper]. Eindhoven